Trump Ukrayna savaşını sonlandırma yollarını zorluyor: ABD ve Rusya arasındaki gerilim yükseliyor

İşte Ömer Önhon’ın kaleme aldığı o yazı;

Başkan Donald Trump ikinci defa misyona geldiğinde herkes onun siyasetlerinin milletlerarası alanda büyük bir yankı uyandıracağını varsayım ediyordu. Sahiden de birkaç hafta geçmeden Trump’ın siyasetlerinin hem üslup hem de uygulama açısından yarattığı şok dalgaları tüm beklentileri aştı.

Trump, seçim kampanyası sırasında iktidardan uzak kaldığı yılları “çok sayıda felaketle dolu bir dönem” olarak niteledi. Şayet kendisi lider olsaydı bunların hiçbirinin yaşanmayacağını, yani Rusya’nın Ukrayna’yı işgal etmeyeceğini, Gazze’de savaş çıkmayacağını söyledi.

Bunu asla bilemeyeceğiz zira vakti geriye döndürmenin bir yolu yok. Fakat Trump’ın bu çatışmaları bitirme konusundaki vaatlerini yerine getirip getiremeyeceğini göreceğiz.

Trump’ın hem siyasi hem de ekonomik siyasetleri, davranışları üzere keskin ve alışılmışın dışında. Fakat, diplomatik üslubuyla, teşebbüsleri ve beklenmedik ataklarıyla herkesi şaşırtarak, işleri ilerletmeyi başarıyor.

Trump’ın Ukrayna yol haritasının temel ögeleri şöyle:

– Savaşı savaşarak değil, diplomatik yollarla sonlandırmak

– Ukrayna’nın 2014 öncesi hudutlarına dönmesi gerçekçi olmadığından, Kırım ve doğu Ukrayna’nın ülke hudutları içerisinde kalması pek mümkün görünmüyor.

– Ukrayna’nın NATO üyesi olma talihi artık kalmadı.

ABD Dışişleri Bakanı Marco Rubio başkanlığındaki ABD heyeti, 18 Şubat’ta Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Prens Faysal bin Ferhan ve Devlet Bakanı Musaid el-Ayban’ın ev sahipliğinde Riyad’da düzenlenen toplantıda Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ile bir ortaya geldi. Yaklaşık 5 saat süren görüşmelerin akabinde birinci tıbbın sona erdiği belirtilerek tekrar bir ortaya gelme kararı alındı. Yani süreç başladı.

Riyad görüşmesinde tek mevzu Ukrayna değildi. ABD-Rusya ilişkileri, olası iş birliği alanları ve Ukrayna’daki savaşın nasıl sonlandırılacağı konuşuldu. Dışişleri Bakanı Marco Rubio, Rus mevkidaşıyla sürecin kolaylaştırılmasını sağlayacak şu dört unsur üzerinde anlaştıklarını duyurdu:

– Washington ve Moskova’daki diplomatik misyonlarının faaliyetlerini yine faal hale getirmek.

– Ukrayna’daki çatışmanın sona erdirilmesine yönelik müzakerelere yardımcı olmak üzere üst seviye bir grup atamak.

– Ukrayna’daki çatışmanın sona ermesinin akabinde jeopolitik ve ekonomik iş birliği imkânlarını araştırmak.

– Bu sürece katılmaya devam etmek ve üretken bir formda ilerlemesini sağlamak.

ABD, Rusya’nın işgal ettiği ve on binlerce Ukraynalının ülkelerini savunurken öldüğü Ukrayna’ya müracaattan Riyad’a gitti. ABD, nasıl ilerleyeceği ve Rusya’dan ne talep edeceği konusundaki tartışmalarla vakit kaybetmemek ismine Avrupa’nın kilit ülkeleriyle birlikte, Ukrayna’yı devre dışı bıraktı.

ABD, nasıl ilerleyeceği ve Rusya’dan ne isteyeceği konusundaki tartışmalar ile vakit kaybetmemek ismine Avrupa’nın kilit ülkeleriyle birlikte, Ukrayna’yı devre dışı bıraktı.

Aynı gün, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna Devlet Başkanı Vladimir Zelenski’yi Ankara’da ağırladı. Görüşmenin akabinde düzenlenen ortak basın toplantısında Erdoğan, Mart 2022’de Rusya ile Ukrayna ortasında Ankara’nın mesken sahipliğinde gerçekleştirilen ve Karadeniz Tahıl Teşebbüsü üzere somut sonuçlar veren direkt görüşmeleri hatırlattı. Erdoğan, Lider Trump’ın savaşı sona erdirme tarafındaki diplomatik teşebbüsünün Türkiye’nin son üç yıldır benimsediği siyaset ile uyumlu olduğunu söyledi. Türkiye’nin, önümüzdeki periyotta Rusya, Ukrayna ve ABD ortasında gerçekleşecek görüşmelere mesken sahipliği yapmak istediğini belirtti.

Zelenski ise Ukrayna’nın gerisinden hiçbir karar alınamayacağı ikazında bulunarak, Ukrayna’nın Rusya tarafından işgal edilen topraklarından hukuken vazgeçmeyeceğini söyledi.

Trump, savaşta milyonlarca insanın öldürülmesini durdurmak istediğini söylüyor lakin birebir vakitte yaklaşımının ve siyasetinin kıymetli bir özelliği haline gelen finansal boyutları da gündeme getiriyor. Donald Trump, Fox News’e verdiği son röportajda, Rusların Ukrayna’yı işgalinden bu yana ABD’nin sağladığı tüm dayanağa karşılık Ukrayna’dan 500 milyar dolar bedelinde ender toprak madenleri istediğini söyledi. Ukrayna’nın az toprak madenleri açısından varlıklı bir ülke olduğu ve Rusya’nın işgal ettiği topraklarda bu madenlerden büyük ölçülerde bulunduğu biliniyor. Trump, Ukrayna’nın teklifini temelde kabul ettiğini söylerken, Ukrayna tarafı bunu kabul ettiğini teyit etmedi.

Ukrayna savaşının başlangıcından bu yana ABD ve Avrupa Ukrayna savaşına ağır bir halde dahil oldu. Rusya’nın Ukrayna’da kazanmaması gerektiği sloganıyla Ukrayna’yı çeşitli yollarla silahlandırıp, bunun için tahsis ettiği büyük maddi kaynaklar ile desteklemeye başladı. Avrupa, 70 milyon avro insani yardım, 62 milyar avro da askeri yardım sağladı. ABD ise 50 milyar avro maddi ve insani yardım, 64 milyar avro da askeri yardımda bulundu. Bu ölçüler hesaplama metotlarına bağlı olarak daha da yüksek olabilir.

Ne toplu olarak AB ne de ferdî olarak Avrupa ülkeleri ABD olmadan Ukrayna’daki savaş gayretlerini desteklemeyi sürdürebilirler. Bu nedenle, Riyad toplantısından bir gün evvel İngiltere, Almanya, İtalya, Polonya, İspanya, Hollanda ve Danimarka başkanlarının yanı sıra Avrupa Kurulu ve Avrupa Komitesi Liderleri ile NATO Genel Sekreteri, Paris’te Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un mesken sahipliğinde düzenlenen gayrı resmi toplantıda bir ortaya geldi. Başkanlar Ukrayna’ya takviyenin sürdürülmesi konusunda mutabık kaldılar fakat bunun nasıl yapılacağına dair somut bir plan ortaya koyamadılar. Haberlerde Ukrayna’ya hangi güvenlik garantilerinin sağlanacağı ve nasıl sağlanacağı üzere çeşitli bahislerde farklı yaklaşımların olduğu aktarıldı.

Ne toplu olarak AB ne de ferdi olarak Avrupa ülkeleri ABD olmadan Ukrayna’daki savaş gayretlerini desteklemeyi sürdürebilirler

Riyad’daki görüşmelerin akabinde Trump, toplumsal medyada Zelenski’ye yönelik sert tenkitlerini artırdı. Onu “seçilmemiş bir diktatöre dönüşen sıradan bir komedyen” olarak tanımladı. ABD Lideri’nin, Ukrayna dahil hiçbir taraf ile istişare etme niyeti olmaksızın Rusya ile muahedeye varmakta kararlı olduğu artık açık ve net.

Bu yaklaşım Putin’in gibisi görülmemiş bir diplomatik zafer elde etmesine yardımcı olacaktır. Zira Rusya Devlet Başkanı, taviz vermeye gerek olmadığına dair artan kanaati ile kendisini amaçlarına her zamankinden daha yakın hissedecektir. Nitekim Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, arkasında kim olursa olsun, Moskova’nın Ukrayna’da hiçbir barış gücü bulunmasını kabul etmeyeceğini vurguladı.

Bu sahnenin gölgesinde Ukrayna kendisini daha da kırılgan bir pozisyonda buluyor; işgal altındaki topraklarını geri alma ihtimalini yitirdiği üzere, Zelenski’nin siyasi geleceği de tehlikede. Ukrayna, doğal zenginlikleri ile Trump’a tazminat ödemek zorunda kalabilir.

Putin ise kararlı duruşunu sürdürdü ve Rusya stratejik amaçlarına bir adım daha yaklaştı. Moskova bugün vizyonunu dayatma konusunda daha özgüvenli görünüyor. Riyad görüşmesinin ardından Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, kimliği ne olursa olsun Ukrayna’da rastgele bir barış gücü bulunmasının kendileri için kabul edilemez olduğunu net bir lisanla lisana getirdi.

Buna karşılık, ABD ile Avrupalı müttefikleri ortasındaki gerginlik tırmandı; bu durum, yakın vakitte düzenlenen Münih Güvenlik Konferansı’nda bariz bir halde görüldü. ABD Lider Yardımcısı J.D. Vance, demokratik bedeller, tabir özgürlüğü ve sivil haklar konusunda Avrupa’yı sert bir halde eleştirdi. O denli ki, ön sırada oturan Alman Savunma Bakanı, onun sözünü kesip, yüksek sesle itiraz ederek, “Bu kabul edilemez” dedi. Lakin Vance itirazlardan etkilenmedi ve konuşmasını sürdürdü.

Emekli Türk büyükelçi Ebru Barutçu, ABD Lider Yardımcısı J.D. Vance’in konuşmasını, ABD daimi temsilcilerinin BM İnsan Hakları Kurulu’nda Çin’in insan hakları ihlallerine yönelik konuşmalarına benzetti.

ABD ile Avrupalı müttefikleri ortasındaki bağlar büyük olasılıkla inişli çıkışlı bir yolda ilerleyecek ve bu durum yeni bir Avrupa güvenlik çerçevesi hakkındaki tartışmaları beraberinde getirecek. Buna karşılık Avrupa kendi savunmasını sağlamak için alternatif stratejiler arayışına girebilir.