Suriye’de yeniden inşa nasıl olacak? BM yetkilisi anlattı…

El Ali Şarku’l Avsat’a projeler için gerekli finansmanın sağlanması konusunda büyük bir gayret sarf edildiğini, programın fon sağlamak için gayret gösterdiğini ve belgeyi Riyad İnsani Yardım Forumu’na aktaracağını söyledi.

Savaş nedeniyle konut stokunun yaklaşık yüzde 25’ini kaybeden Suriye’de kentsel gelişim konusunda “iyimser” olan el-Ali, yetkililerle harika görüşmeler yaptığını kaydetti. “Hükümetten ve bağışçılardan kusursuz işaretler olduğunu” belirten el Ali, lakin düzgünleşme ve tekrar inşa sürecinin hızlandırılması için “istikrar, elverişli bir siyasi ve güvenlik iklimi, açıklık, geçiş devri adaleti ve bize ve bağışçılara yardımcı olacak şartlar gerektiğine inanıyor.

Üst seviye BM yetkilisi 11-15 Şubat tarihleri ortasında Şam’ı ziyaret ederek mevcut projeler, proje teklifleri ve finansman sağlamaya yönelik çok değerli eforlar hakkında konuştu ve şunları söyledi: “Bu ziyaret sırasında altı-yedi bağışçı ve büyükelçilikten oluşan bir kümeyle görüştüm. 24-25 Şubat tarihlerinde Kral Salman İnsani Yardım ve İnsani Çalışmalar Merkezi (KSRelief) tarafından Riyad’da düzenlenecek İnsani Forum’a katılarak Suriye’ye yönelik bir dizi projeyi masaya yatıracağız ve milletlerarası bankalar ve öbür taraflarla büyük bir gayret sarf ediyoruz, zira muhtaçlık çok büyük ve şimdi finansman ve yardımı harekete geçirme kademesindeyiz.”

Programın tekrar yapılanmanın toplam maliyetine ait algısı sorulduğunda el-Ali, 400 milyar ile 500 milyar dolar ortasında değişen birçok sayı ve iddia olduğunu, “bunların hepsinin gerçek muhtaçlıktan biraz uzak olabilecek iddialara dayandığını” söyledi. Maliyete ait gerçek bir kestirim geliştirmek için programın 75’ten fazla yerde bir çalışma ve teşhis yürüttüğünü, bu çalışmaların birkaç defa geliştirip güncellediğini ve artık bu kestirimleri geçerli fiyatlara ve meydana gelen yeni hasarlara nazaran güncellenmesi gerektiğini belirten BM yetkilisi kelamlarını şöyle sürdürdü: “(Maliyetin) tam olarak benimsenmesi için sayıları varsayım etmek üzere vakte muhtaçlığımız var.”

Konut stokunun neredeyse yüzde 25’ini kaybeden Suriye’de yıkılmış ya da ağır hasar görmüş ve onarılması güç olabilecek bir milyon konut olduğu varsayım ediliyor, münasebetiyle ortada büyük zorluklar ve yapılması gereken çok büyük ölçüde iş var.

Ancak el-Ali, Suriye’de evvelki rejimin devrilmesiyle meydana gelen değişimden sonra “bağışçılardan uygun fon” elde etme konusundaki optimistliğini tabir ediyor, zira “yeni niyetler var” ve Şam ziyaretim sırasında konuştuğum ortakların birçoklarının Halep ve kırsalı, Şam ve kırsalı, Hama ve kırsalı, İdlib ve kırsalı dahil olmak üzere farklı bölgelerde çok sayıda yeni proje teklifi ve önceliği var. Biz de bu projeleri önereceğiz ve göreceğiz” diyor ve ekliyor: “Gerekli finansmanı seferber etmeye çalışıyoruz, yüzde 20-30’u artırmayı başarırsak çok memnun olacağız.”

Irfan el-Ali, merkezi Nairobi’de bulunan ve insan yerleşimlerini (şehirler, köyler ve kasabalar) destekleyen BM teknik kuruluşu olan programın çalışmalarının niteliğini şöyle açıklıyor “Krizlerde ve afetlerden sonra büyük hasarlar ve büyük zorluklar yaşanır. Programın rolü, odaklandığımız ana dal olan konut ve barınmaya odaklanırken, toplumsal adalet, toplumsal ahenk ve çevresel sürdürülebilirliği sağlayan teknik ve sürdürülebilir bir formda pratik planlama yoluyla rehabilitasyon ve yine yapılanma sürecinde ve bunun için projelerin uygulanmasında, yetkililere ve hükümetlere yardımcı olmaktır.”

Program, Suriye’nin pek çok bölgesinde altyapı rehabilitasyonu alanında teknik dayanak sağlıyor ve pek çok proje yürütüyor. 2023 zelzelesinden beri, pek çok bölgede meskenlerin ve altyapının rehabilitasyonu için çalıştıklarını belirten el-Ali şunları söyledi

“Deprem, yıkım ve yerinden edilmenin mağdurları olan etkilenenleri maksat alsalar da çok yüksek kısıtlamalar nedeniyle bu projeler için finansman sağlamakta evvelki basamakta çok büyük zorluklar vardı” diyen el Ali, Esad’ın düşüşünden bu yana işlerin değiştiğini belirtti. El-Ali şöyle diyor: “Şimdi, mümkün olduğunca çok sayıda, yüksek gereksinim sahibi beşere ulaşmaya çalışmak için daha fazla dayanak ve imkân olacağı konusunda iyimseriz.”

Irfan el-Ali, “Program Suriye’de uzun yıllardır çalışıyor, lakin artık şartlar daha elverişli hale geldi. Toparlanma ve tekrar inşayı hızlandırmak için daha büyük iştiraklere gereksinim duyuyor, çevresel ve kentsel adaleti ve sürdürülebilir kalkınmayı sağlayan sağlam planlamanın yanı sıra su, elektrik, sanitasyon, yollar, katı atık idaresi, barınma ve konut dahil olmak üzere temel altyapının rehabilitasyonuna odaklanıyor” sözlerini kullandı.

Rejimin çöküşü ve önündeki engeller

Şu anki iyimserliğinin sebebinin Esed rejiminin programın çalışmalarına koyduğu pürüzlerin sona ermesi olduğunu belirten el-Ali, yeniden de iyimseriz ve geleceğe bakıyoruz, diyor. El-Ali, “14 yıl boyunca baskı, yerinden edilme ve yıkım yaşandı ve artık bu insanların mümkün olduğunca birçoklarına yardım sağlamak ve Suriye’nin her yerinde onlara ulaşmak için elimizden gelen her şeyi yapmamız gerektiğini düşünüyorum.”

El Ali, programın Suriye’nin kuzeyindeki kamplarda bulunan yerinden edilmiş bireylere konut sağlama ve bu bireylerin kasaba ve köylerine geri dönme olasılığıyla ilgili olarak da şunları söyledi:

“Bu memleketler arası toplumun ve yeni Suriye hükümetinin umudu, lakin büyük zorluklarla karşı karşıya. Suriye’ye hala yaptırımlar uygulanıyor, bunların bir kısmı hafifletildi, fakat banka transferleri üzerinde hala önemli yaptırımlar var. Bu nedenle birçok mahzur var ve daima olarak bunların kaldırılması için davette bulunuyoruz, zira bunların münasebetleri artık mevcut değil.”

El Ali şunu vurguluyor:

“İyileşme ve tekrar yapılanmayı hızlandırmamız ve sert bir kış geçiren kamplardaki yerinden edilmiş insanların geri dönüşünü hızlandırmak için gerekli kaynaklara gereksinimimiz var.”

Onun bakış açısına nazaran, “Bu beşerler geri dönmeyecek ve yerinden edildikleri yerlerde barınma, okul ve iş fırsatları da dahil olmak üzere şartlar çok süratli bir formda sağlanmazsa, yerinden edilme ve çadırlarda ömür kademesi çok çabuk sona ermeyecek.”

Mülkiyet hakları dokümanlarını kaybedenlerin çektiği badirelerle ilgili olarak da el-Ali, mülkiyet hakları ve barınma konusunun, programın çalışmalarının en değerli önceliği olduğunu belirterek şunları söyledi:

“Geçtiğimiz yıllarda bu bahiste yüklü olarak Suriye dışından, Lübnan ve Türkiye’den, yerinden edilmiş bireylerin elindeki evrakları (tapu yahut arazi tapuları) belgeleyerek çalıştık.

Irfan el-Ali’ye nazaran program tıpkı vakitte, “kira kontratları, su ve elektrik faturaları üzere mülkiyet dokümanlarını kaybedenlerin gelecekte geri dönüşlerini garanti altına almaya çalışıyor, tıpkı Suriye’nin içinde olduğumuz üzere, bu evreye hazırlanmak için gayrimenkul dokümanlarıyla ilgili yetkililerle bir münasebet kurmaya çalışıyoruz.”

“Belgelerinizin imha edilmiş olması bir hakka sahip olmadığınız manasına gelmez” diyen el-Ali, şu anda öncelikle mülkiyet haklarının korunması ve sürdürülmesine yönelik davalar, programlar ve projeler olduğunu belirtti. El-Ali, ‘Başkalarının mülklerinde yaşayanlar var ve birçok hak ihlal edildi, tecavüze uğradı. Bu çetrefilli ve büyük bir problem, lakin bunu ele almamız ve hükümetin bu hakları geri kazanma sürecini başlatmak için milletlerarası ve sivil kuruluşlarla birlikte çalışması gerekiyor’ sözlerini kullandı.

Şarku’lAvsat