Okyanus tabanında 100 bin gizli dağ keşfedildi! Ay yüzeyinden daha az biliniyor

SWOT (Yüzey Suyu ve Okyanus Topografyası) uydusu, Dünya okyanuslarının daha evvel hiç görülmemiş detaylarını gün yüzüne çıkardı. Uydu, okyanus yüzeyindeki milimetrik yükseklik değişimlerini kullanarak deniz tabanındaki 100 binden fazla bilinmeyen dağ ve zirveyi haritaladı.

Yeni keşifler, derin deniz ekosistemlerinin yapısını anlamaya ve Dünya’nın jeolojik geçmişine ışık tutmaya yardımcı oluyor. Bu gelişme, bilim insanlarını okyanus tabanının tam haritasına, yalnızca sonar teknolojisiyle elde edilebilecek sonuçlardan onlarca yıl evvel ulaştırabilir.

Ay yüzeyinden daha az biliniyor

Bilim dünyası, Ay’ın yüzeyini Dünya’nın okyanus tabanından daha detaylı biçimde haritalamış durumda. Lakin NASA ve Fransız Uzay Ajansı CNES’in ortak projesi olan SWOT uydusu bu durumu değiştirmeye başladı.

Okyanus tabanının gerçek biçimde haritalanması; inançlı deniz nakliyatından, irtibat kablolarının döşenmesine, derin deniz akıntılarından levha tektoniğine kadar birçok alanda kritik değer taşıyor. Deniz altı dağları (seamount) ve abissal zirveler üzere jeolojik yapılar, derin okyanuslardaki ısı ve besin akışını etkileyerek deniz canlılarının hayat alanlarını şekillendiriyor.

Uydu bilgileriyle gelen yüksek hassasiyet

SWOT uydusu, yeryüzünün yaklaşık yüzde 90’ını her 21 günde bir tarayabiliyor. Uydu, deniz yüzeyinde birkaç santimetreyi bulan değişimleri tespit ederek, bu farklılıkların altında yatan yapıları tespit edebiliyor. Jeofizikçi David Sandwell ve grubu, bir yıllık SWOT bilgilerini kullanarak deniz altındaki dağlık bölgeleri ayrıntılı biçimde haritaladı.

Harita üzerinde mor renk, deniz tabanındaki çöküntüleri, yeşil ise daha yüksek kütleli dağlık bölgeleri gösteriyor.

Önceden bilinmeyen yapılar ortaya çıktı

Daha evvelki uydu müşahedeleri, sadece 1 kilometre yüksekliğindeki büyük dağları tespit edebiliyordu. SWOT sayesinde bu hudut 500 metreye kadar indi. Böylelikle bilinen deniz altı dağlarının sayısı 44 binden 100 bine çıktı.

Bu dağlık yapılar, derin deniz akıntılarını yönlendirerek besinleri ağırlaştırıyor ve biyoçeşitliliğin artmasına katkı sağlıyor. Çıplak görünen okyanus tabanlarında adeta “canlı vahaları” oluşturuyorlar.

Abissal zirveler de gözlemlendi

Scripps Oşinografi Enstitüsü’nden araştırmacı Yao Yu, SWOT’un sadece dağları değil, birkaç kilometre genişliğindeki abissal zirveleri de ayrıntılı biçimde gözlemleyebildiğini belirtti.

Bu doruklar, tektonik plakaların ayrıldığı bölgelerde çamaşır tahtası üzere paralel şeritler hâlinde oluşuyor. Bu yapıların istikameti ve dağılımı, kıtaların geçmişte nasıl hareket ettiğine dair kıymetli ipuçları sunuyor.

2030 maksadı daha erken yakalanabilir

Araştırmacılar, SWOT datalarından elde edilen mevcut bilgilerin büyük kısmını çıkardıklarını, artık bu yapıların derinliğini hesaplamaya odaklandıklarını söylüyor. Bu çalışma, memleketler arası bilim topluluğunun 2030 yılına kadar tüm okyanus tabanını sonar ile haritalama maksadına büyük katkı sağlayacak.

Jeofizikçi David Sandwell, “Bu maksada büsbütün ulaşamasak bile, SWOT sayesinde değerli bir kısmı tamamlanmış olacak” dedi.

ScitechDaily, TRTHaber