Suriye’de halkına karşı 13 yıldır savaş yürüten Beşar Esad, 8 Aralık 2024’te Şam’dan kaçtı. Suriye’de Esad ailesinin yönetimindeki 61 yıllık Baas rejimi devrildi. Rejimin 10 gün kadar süren askeri bir harekatın akabinde süratle çökmesi bölgedeki analistler ve aktörler açısından sürpriz tesiri yaptı.
Rejimin süratle çökmesinin ardındaki nedenler ortasında, 13 yıl boyunca devam eden savaşta sistemdeki çürümenin tüm kademelerde en alt kademeye kadar sinmesi de gösterildi.
Rejimin üst kademesindekiler ve bunlarla bağlı bireyler yüksek meblağlarda rüşvet, monopole aldıkları ticaret, haksız karla varlıklı bir hayat sürüyordu.
Suriye’de Beşşar Esad rejiminin güvenlik işçisi, makus şöhretli paramiliter gücü “Şebbiha” zabıta ve çeşitli kamu kurumlarında çalışanlarsa, ayda aldığı 35 dolara varan maaşlarla geçimlerini sağlayamıyordu.
Bu nedenle rejimin adamları, halktan rüşvet ve haraç alarak ve Suriyelilerin mallarını gasp ederek geçiniyordu.
Yıkıma uğrayan her bölgelerde tahrip edilen yahut enkaz halini alan meskenlerden rejimin adamları, yalnızca kıymetli eşya ve mobilya değil meskene döşenmiş inşaat materyalini dahi çalmaktan çekinmiyordu.
Rejimin savaşıyla yıktığı bölgelerdeki meskenlerine dönen Suriyeliler, rejimin adamlarının meskendeki döşenmiş, mermer, seramik, elektrik kabloları ve vidalar para edebilecek her şeyi çaldığını anlattı.
Suriyeliler, rejimin adamlarının bazen iş makineleri, bazen tankları kullanarak meskenleri özel olarak yıkıp inşaat demirlerini ve yolları kazıyıp altyapı kablolarını almaya çalıştığını yineledi.
Hacer Esved bölgesindeki yıkım açıkça ortada
Rejimin en ağır biçimde saldırdığı bölgeler ortasında yer alan Şam’ın etrafındaki Hacer Esved bölgesinin 30. Cadde Mahallesi’nde Esad rejiminin yürüttüğü savaşın yıkımı bölgeye girer girmez göze çarpıyor.
Binaların birçok ya enkaz halini almış ya da savaşın doğurduğu tahribatın tüm izini taşıyor. Bir dönemin işlek mahallesi bugün adeta bir hayalet kasabayı andırıyor.
Bölgedeki okulda yazı tahtalarının ve sıralarının kırıldığı, okul materyalinin parçalandığı ve toz içinde kaldığı görülüyor.
Bölgedeki tahribat, savaşın acı yüzünü gösteriyor.
Suriyeliler, rejimin bölgelerinde yürüttüğü savaşta tank ve top üzere her türlü silaha başvurduğunu anlatıyor. Rejimin keskin nişancılarının, bölge halkını “kuş üzere avladığını” yaralananları kurtarmaya gelenlerin de gaye alındığını aktarıyor.
“Tok gidiyor, aç geliyor, sonra yeniden para veriyorsun”
Suriye’deki Esad rejiminin 30. Cadde ve etraf noktalarda denetimi sağlamasının akabinde buraya dönen Suriyeliler, AA muhabirine rejimin adamlarının halka uyguladığı “hırsızlık, rüşvet, haraç ve tacizi” anlattı.
Bölgeye dönen Suriyeliler, elektrik eksikliği, suya erişimin zorlukları, geçim zahmetine vurgu yaptı fakat rejimin zulmünün ortadan kalkmasıyla gelecekten “daha ümitli” olduğunun altını çizdi.
20 yaşındaki Faruk el-Hamvi, yaklaşık 8 ay evvel bölgeye geri gelerek meskeninin altında küçük bir berber dükkanı açtı. Dükkan, bir plastik sandalye, bir ayna, önündeki tezgahta tıraş makineleri, makaslar, kenarda oturmak için sedir, yazıcıdan aldığı çıktılarla astığı fotoğraflardan ibaret.
Hamvi, 2012’de bölgeden göçtükten sonra lise eğitimini ikinci sınıfta bırakmak zorunda kaldığını anlattı.
Savaş boyunca Şam içinde öteki bölgelere “bombardıman altında” yürüyerek mecburî göç ettiğini anlatan Hamvi, tekrar meskenlerine döndükleri zamanki duruma ait “Evini yapmak, duvarını inşa etmek, dükkanını açmak istediğinde her kademede (Rejim’in adamlarına) para ödemek zorundaydık.” dedi.
Hamvi, “Mahallemize dönmek için bile rejimden gidip doküman almamız gerekiyordu. Filistin Güvenlik Merkezi’ne yalnızca girmek için bile 2 milyon Suriye Lirası (yaklaşık 150 dolar) para ödedik. İçeride her süreç için para ödüyorsun. Çatı inşa etmek istiyorsun para vereceksin. Konutunu onaracaksın, rejim para alacak. Dükkan açıyorsun ‘ceza var’ diyor, para veriyorsun ki rahat bıraksın. Sonra tekrar geliyor. Elektrik, su bağlıyorsun, sonra para veriyorsun. Sonra başkası geliyor ‘niye çektin’ diyor. Ona bir daha para ödüyorsun. Tok gidiyor, aç geliyor, sonra yeniden para veriyorsun.” tabirini kullandı.
Suriyeli genç, rejimin yürüttüğü savaşla çocukluğunun elinden alınmasına karşın gençliği için ümitli olduğunu yardımlarla ve çalışarak meskenini, hayatını yine kurmak istediğini belirtti.
“Yemeğimizi, ekmeğimizi, gazımızı, geçimimizi mahvettiler”
Suriyeli Bayan Umm Riyas, eşi ve beş çocuğu ile 2012’de 30. Mahalle’de Şam içinde diğer bölgelere zorla göç etmek zorunda kaldıklarını anlattı.
Bölgeye 6 ay evvel döndüklerinde küçük bir bakkal açtıklarını anlatan Umm Riyas, döndüklerinde konutlarını yıkılmış ve “tamamen soyulmuş” bulduklarını lisana getirdi.
Umm Riyas, “Evlerimize lakin rejimin adamlarına para ödedikten sonra dönebildik. Her şey için bir evrak eksik diyorlar, bunun için de para vermek zorunda kalıyorduk. Bize çok makus muamele ettiler. Meskenlerimizi çalan, yıkan da onlardı.” diye konuştu.
Evlerine dönebileceklerini rejimin adamlarının bildirdiğini lakin bundan sonra daima haraç ödemek zorunda kaldıklarını paylaşan Umm Riyas, “Bizim her şeyimizi bozdular. Yemeğimizi, ekmeğimizi, gazımızı, geçimizi mahvettiler. Çok ağır bedel ödedik.” tabirini kullandı.
Umm Riyas, “Rejimin zulmünden kurtulduğumuz için çok memnunuz. Ümitliyiz, her vakit ümitliydik.” dedi.
AA