Cezayir ile Fransa arasında kriz: ’48 saat içinde ülkeyi terk edin’

Ulusal basında yer alan haberlere göre, Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Cezayir’in 12 Fransız konsolosluk çalışanının ülkeyi 48 saat içinde terk etmesini istemesini “haksız” olarak niteledi.

Barrot, Cezayir’i Fransa’da Cezayir asıllı 3 kişinin gözaltına alınmasının akabinde aldığı bu karardan vazgeçmeye çağırdı.

Bu kararın “Fransız topraklarında önemli kabahatler işlediği gerekçesiyle 3 Cezayirlinin gözaltına alınmasına” bir reaksiyon olarak alındığını kaydeden Barrot, Cezayir ile diyalog bağlarını tekrar kurmaya çalıştıkları bir periyotta olduklarını belirterek, “Cezayir makamlarından, (tutukluların) devam eden yasal süreçlerle ilgisi olmayan bu hudut dışı etme önlemini terk etmelerini istiyorum.” dedi.

Barrot, Cezayir’in kararından vazgeçmemesi halinde konsolosluk çalışanlarının hudut dışı edilmesine “derhal” karşılık verileceğini kaydetti.

Tepkiler

Meclisin en büyük siyasi partisi çok sağcı Ulusal Birlik (RN) Genel Sekreteri Jordan Bardella, X hesabından yaptığı paylaşımda, Cezayir’in bu kararının “Emmanuel Macron’un yatıştırma siyasetinin ve Jean-Noel Barrot’un Cezayir’e secdelerinin parlak sonucu” olduğunu belirterek, hükümetin dış siyaset adımlarını sert tabirlerle eleştirdi.

RN milletvekili Emmanuel Fouquart ise X hesabından yaptığı paylaşımda, Cezayir’in son devirde birçok sefer Fransa’nın hudut dışı ettiği Cezayirli mahkumları topraklarına kabul etmeyi reddettiğini hatırlattı.

Fouquart, “(Cumhurbaşkanı) Emmanuel Macron, (Başbakan) François Bayrou ve (İçişleri Bakanı) Bruno Retailleau, Fransa topraklarına girişi yasaklanan bir Cezayirliyi bile hudut dışı edemezken birebir vakitte Cezayir 12 Fransız konsolosluk çalışanını hudut dışı ediyor. Devletin başında sahiden beceriksizlerden oluşan bir takım var.” sözlerini kullandı.

Ulusal Meclis Finans Komisyonu Başkanı ve muhalefetteki solcu Boyun Eğmeyen Fransa (LFI) partili Eric Coquerel, TF1 kanalında katıldığı programda, Cezayir ile Fransa hükümeti ortasında tansiyonun dozunun arttığını belirtti.

Coquerel, “bir Cezayir konsolosluk çalışanı Fransa topraklarında tutuklanıyorsa, Cezayir’in de bu tarafta bir adım atabileceği” değerlendirmesinde bulundu.

Cezayir konsolosluk çalışanının Fransa’da tutuklanması

Fransa’da 1’i konsolosluk çalışanı, 3 Cezayirlinin, “Amir DZ” olarak bilinen muhalif Amir Boukhors’un kaçırılmasına ait tezlerle kontaklı olarak 11 Nisan’da gözaltına alınmıştı.

3 Cezayirli Fransa topraklarında önemli cürümler işlediği gerekçesiyle tutuklanmıştı.

Cezayir, Fransa’daki bir konsolosluk çalışanının tutuklanması nedeniyle 13 Nisan’da Fransa’nın Cezayir Büyükelçisi Stephane Romatet’i Dışişleri Bakanlığı’na çağırarak protesto notası vermişti.

Cezayir Dışişleri Bakanlığından bahse ait yapılan açıklamada, kelam konusu Cezayirli çalışanın, evvelce diplomatik kanallar aracılığıyla rastgele bir bildirim yapılmaksızın kamuya açık bir alanda gözaltına alındığı bildirilmişti.

Konsolosluk çalışanının telefonunun, “Amir DZ” olarak bilinen Amir Boukhors’un ikametgahı etrafında bulunduğu argümanına değinilen açıklamada, bu münasebetin zayıf ve yetersiz olduğu, süreksiz tutukluluğu haklı çıkaracak bir kanıt bulunmadığı vurgulanmıştı.

Sosyal medyada “Amir DZ” ismini kullanan Boukhors, bir influencer olarak tanınıyor. Fransa’da ikamet eden ve kaçırılma teşebbüsünde bulunulan Boukhors, Cezayir hükümetinin ve yetkililerinin siyasetlerini eleştiren içerikler paylaşıyor.

Cezayir Fransa’nın hudut dışı ettiği vatandaşlarını geri göndermişti

Cezayir hükümeti, Fransa’nın hudut dışı ettiği Doualemn isimli toplumsal medya fenomeninin 9 Ocak’ta ülkeye girişine müsaade vermemişti.

Fransa’nın Haute-Savoie bölgesindeki mahkemede 6 ay mahpus cezasına çarptırılan ve Fransa’ya giriş yasağı getirilen 30 yaşındaki Cezayir vatandaşı 12 Şubat’ta ülkesine geri gönderilmiş lakin Cezayir hükümeti bu kişinin de ülkeye girişine müsaade vermemişti.

Karar ikili bağlantılardaki krizin derinleştiğini gösteriyor.

Cezayir’in Fransa’dan sömürge devri cürümleri nedeniyle özür talebi

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun dahil çok sayıda yetkili, farklı vakitlerde Fransa’dan sömürge devrinde işlediği kabahatlerden ötürü özür beklediğini lisana getirdi.

Ülkede yıllar süren insanlık dışı savaşta yaklaşık 1,5 milyon Cezayirli hayatını kaybetti, milyonlarca kişi yerinden oldu. Ayrıyeten Fransa’nın 1960-1966 yıllarında Cezayir Çölü’nde 4’ü yerin üstünde 13’ü de yer altında olmak üzere en az 17 nükleer deneme yaptığı belirtiliyor.

Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Ocak 2021’de, ülkesinin sömürge geçmişiyle ilgili Cezayir’den bir özür ya da af dilemesinin kelam konusu olmayacağını açıklamasıyla iki ülke ortasındaki “özür” sorunu, kronik bir soruna dönüştü.

Cezayir, Fransa’nın tarihinde “kara leke” olarak daima kalacak sömürge devri cürümleri nedeniyle her fırsatta çeşitli platformlarda özür talebini yeniliyor.

Batı Sahra uyuşmazlığı ve karşılıklı adımlar

Cezayir ve Fransa ortasındaki krizin tansiyon noktalarından birisi de Fransa’nın Batı Sahra bölgesi ile ilgili tavrını açıklamasıyla ortaya çıktı.

Macron, Temmuz 2024’te, Fas Hükümdarı 6. Muhammed’e tahta çıkışının 25. yılı münasebetiyle yazdığı mektupta Fransa’nın, Fas egemenliği altındaki özerklik planını, Batı Sahra meselesinin tahlili için uygun çerçeve olarak gördüğünü belirtti.

Cezayir, Fransa’nın Batı Sahra’da “Fas yayılmacılığını destekleyen bir siyasi çizgi benimseyerek memleketler arası hukuka alışılmamış hareket ettiğini” istikametinde açıklama yaptı. Cezayir Dışişleri Bakanlığından hususa ait yapılan açıklamada, “yeni ve eski sömürgeci güçler” olarak nitelenen Fas ve Fransa’nın yakınlaşmasına reaksiyon gösterildi.

Cezayir ayrıyeten Fransa’nın bu adımına reaksiyon olarak Paris Büyükelçisini derhal geri çekme kararı aldığını bildirdi.

Fransa aleyhtarı mısraların Cezayir ulusal marşına yine eklenmesi

Cezayir, 2023 Haziran’ında, 1986’da ulusal marştan çıkardığı ve uzun mühlet sömürgesi altında kaldığı Fransa’yı yeren mısraları tekrar marşa ekledi.

Fransa Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Cezayir’in bu kararının “beklenmedik” olduğunu belirterek, “Bu marş vakit aşımına uğramış. Yabancı bir marş hakkında yorum yapmak istemiyorum lakin bu marş, 1956’da sömürge devrinde savaş şartlarında yazılmış ve Fransa’yı amaç alan sert kelamlar içeriyor.” değerlendirmesini yaptı.

Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun’un da üyesi olduğu parti Cezayir Ulusal Kurtuluş Cephesi, Colonna’nın sözlerini kışkırtıcı ve kabul edilemez bulduklarını belirterek, Colonna’yı, “diplomatik teamülleri ihlal etmenin yanı sıra bağımsız ve hükümran bir devletin iç işlerine müdahale etmekle” suçladı.

Söz konusu ulusal marşın Fransa ile ilgili kısmında, “Ey Fransa, serzeniş vakti geçti, biz o günleri kitap üzere kapattık. Ey Fransa, bugün hesap günüdür, hazırlan ve yanıtı bizden al. Devrimimizde karar kesin. Cezayir’in yaşaması için kararlıyız.” sözleri yer alıyor.

Cezayir’in Fransızcayı üniversitelerde eğitim lisanı olmaktan çıkarması

Cezayir’de “Mesleki Eğitim” ve “Gençlik ve Spor” bakanlıkları 2021’de resmi yazışma ve eğitimlerde Fransızca kullanımını sonlandırdı.

İlkokullarda 2022’den bu yana da İngilizce tahsiline yük verilmeye başlandı.

Ayrıca ülkedeki üniversitelerde, 2023-2024 akademik yılından itibaren Fransızcanın yerine İngilizcenin eğitim lisanı yapılması kararlaştırıldı.

Sömürge periyodundan kalma çok sayıda anlaşmazlık

Cezayir ve Fransa ortasında devir periyot karşılıklı sert açıklama ve adımlarla gün yüzüne çıkan sömürge devrinden kalma çok sayıda tahlile kavuşmamış sorun bulunuyor.

Fransa’nın yıllardır iade etmeyi reddettiği Cezayir arşivi ve Paris’teki İnsan Müzesi’nde bulunan Cezayir halk ihtilali önderlerinin kafatasları, Fransa’nın 1960-1966 yıllarında Cezayir Çölü’nde gerçekleştirdiği nükleer denemelerin kurbanları için tazminat ödenmesi talebi ve Bağımsızlık Savaşı (1954-1962) sırasında kaybolan 2 bin 200 kişinin akıbetinin açıklığa kavuşturulması yer alıyor.

İki ülke ortasındaki kriz iktisat ve güç alanına da sıçradığı vakitler oluyor. Son periyotta Cezayir’in Fransa’ya besin ithalatı ve güç mutabakatlarında kısıtlama getirdiği kimi ataklarının de yer aldığı göze çarpıyor.

AA