Batı düzeni sarsılıyor! ABD’nin geri çekildiği dünyada boşluğu kim dolduracak?

Bir uzman bu durumu şöyle özetliyor: “Trumpçılık, Trump’ın başkanlığından uzun sürecek.” Bu söz, sadece belli bir siyasetçinin tesirini değil, onun temsil ettiği içe kapanmacı politik anlayışın Batı dünyasında yarattığı kırılmaları da işaret ediyor. Bu kırılmalar, sırf Washington’daki iktidar değişimleriyle düzelmeyecek kadar derin.

Tarihten günümüze bir hatırlatma

Bugünkü tablo, tarihi bir dönemece de çağrışım yapıyor. 1947’nin Şubat ayında İngiltere’nin Washington Büyükelçisi Lord Inverchapel, dönemin ABD Dışişleri Bakanı George Marshall’a teslim ettiği diplomatik bildirilerle değerli bir dönüm noktasına işaret etmişti. İngiltere, savaş sonrası ekonomik ve siyasi yorgunluk içinde, artık Yunanistan ve Türkiye’deki tesirini sürdüremeyeceğini bildiriyor; yardım davetinde bulunuyordu.

Bu yardım daveti, kısa mühlet sonra Truman Doktrini’ne ve ABD’nin Soğuk Savaş boyunca oynayacağı global liderlik rolüne taban hazırlayacaktı. Lakin bugün misal bir sürecin aksine döndüğü gözlemleniyor: ABD artık sahneden çekilme eğiliminde.

Boşlukta kim var?

ABD’nin bölgesel krizlerde daha temkinli ya da geri planda durma siyaseti, dünya sahnesinde yeni aktörlerin ön plana çıkmasına taban hazırlıyor. Çin, ekonomik gücü ve Kuşak-Yol Teşebbüsü ile Asya ve Afrika’da tesirini artırırken; Rusya, Ukrayna savaşıyla birlikte Batı’yla direkt karşı karşıya gelerek agresif bir rol üstlenmiş durumda.

Ayrıca bölgesel güçler de kendi alanlarını genişletme eğiliminde. Türkiye, İran, Hindistan üzere ülkeler; global denklemlerde kendi tesirlerini artırma tarafında faal politikalar izliyor. Avrupa Birliği ise stratejik özerklik fikriyle, ABD’nin yokluğunda ne ölçüde bütünlüklü hareket edebileceği sorusuyla baş başa.

Geleceğe dair soru işaretleri

Batı’nın güvenlik krizi yalnızca askeri değil; siyasi, ekonomik ve toplumsal seviyede de esaslı değişimlerin habercisi. ABD’nin liderliğindeki memleketler arası sistem, yerini çok kutuplu ve belirsizliklerle dolu bir sisteme bırakıyor olabilir. Bu geçiş süreci, yalnızca güç istikrarlarını değil, milletlerarası hukukun, ittifakların ve global normların da tekrar tanımlanmasını gerektirecek.

BBC