İran’a hava saldırısı askıya alındı

İsrail, İran’ın nükleer tesislerine yönelik hava saldırısını en erken mayıs ayında gerçekleştirmeyi hedeflemişti. Ancak ABD Başkanı Donald Trump, son haftalarda yaptığı değerlendirmeler sonucu diplomasi seçeneğini öncelik haline getirdi. Trump, bu kararını aylar süren iç tartışmaların akabinde verdi.

Kabine içindeki ayrışmalar, saldırgan tavırlı isimlerle daha temkinli yaklaşan yetkililer ortasındaki tansiyonu ortaya koydu. Trump, nihayetinde askeri operasyon yerine Tahran ile müzakereyi tercih etti.

İSRAİL’İN PLANI, ABD’SİZ GERÇEKLEŞEMİYORDU

İsrail, nükleer tesislere yönelik hücum için ABD’nin yardımını kaçınılmaz görüyordu. Plan; komando baskınları ve hava bombardımanlarını kapsıyordu. Lakin yer altındaki tesisleri amaç almak için ABD uçakları ve 30 bin librelik bunker buster bombalarına muhtaçlık duyuldu.

Bilgilendirilen kaynaklar, bu atağın İran’ın nükleer silah üretimini en az bir yıl geriye itmesinin hedeflendiğini aktardı. İsrail, geçtiğimiz yıl Suriye’de uygulanan komando dayanaklı hava saldırısını örnek alarak, daha büyük çaplı bir operasyon planladı.

İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu, Ekim ayına kadar hazır olması beklenen komando operasyonunu beklemek istemedi. Bu nedenle, daha süratli uygulanabilecek hava bombardımanına odaklanan alternatif planlar masaya yatırıldı.

Ancak bu planlar da ABD’nin açık desteğini mecburî kılıyordu. İsrail, hava kuvvetlerini İran’ın gelişmiş hava savunma sistemlerinden korumak için Amerikan müdahalesine bel bağladı.

Mart ayında yaptığı açıklamada Trump, “Husiler tarafından atılan her kurşun, İran’ın silahları ve liderliği tarafından ateşlenmiş sayılacak” diyerek Tahran’ı açık halde gaye aldı. Bu kelamlar, ABD’nin İsrail planına takviye vereceği biçiminde yorumlandı.

ABD, tıpkı periyotta Yemen’deki İran takviyeli Husi milislere karşı operasyonlarını artırdı. Pentagon, Ortadoğu’ya ek askeri materyal ve savaş uçakları sevk etti. Yetkililer, bu silahların hem Husilerle çabada hem de mümkün İran operasyonunda kullanılabileceğini belirtti.

KABİNEDE KUŞKUCU SESLER YÜKSELDİ

Trump idaresi içindeki kimi yetkililer akın planı konusunda kuşkularını lisana getirdi. Ulusal İstihbarat Yöneticisi Tulsi Gabbard, İran’la çıkabilecek istenmeyen bir çatışmanın risklerini içeren yeni bir istihbarat raporu sundu.

Beyaz Saray Genel Sekreteri Susie Wiles, Savunma Bakanı Pete Hegseth ve Başkan Yardımcısı JD Vance da operasyonun risklerine dikkat çekti. İran konusunda ekseriyetle sert açıklamalarıyla bilinen Michael Waltz bile, atağın muvaffakiyet talihine ait çekincelerini paylaştı.

Trump, Mart sonunda İran’a direkt bir mektup göndererek müzakere davetinde bulundu. Ayetullah Ali Hamaney direkt reaksiyon vermese de, 28 Mart’ta üst seviye bir İranlı yetkili dolaylı görüşmelere açık olunduğunu belirten bir bildiri iletti.

Bu bildirinin akabinde Trump idaresi, askeri seçeneği geri plana aldı. İsrail’in tek taraflı saldırısı, İran’ın direkt misillemesini ve bölgede geniş çaplı savaşı tetikleyebilirdi.

Netanyahu, 7 Nisan’da Washington’u ziyaret etti. Ziyaret kamuoyuna ticaret bahisli üzere lanse edilse de, asıl gündem İran’dı. Oval Ofis görüşmesinde Trump, Netanyahu’ya “ABD askeri dayanak vermeyecek” bildirisini açık biçimde iletti.

Ertesi gün, Trump İran ile dolaylı müzakerelerin başladığını kamuoyuna duyurdu. Akabinde da, “eğer askeri güç gerekirse, İsrail bunun lideri olacak” diyerek askeri seçeneğin hâlâ masada olduğunu söz etti.

CIA YÖNETİCİSİ, ZIMNÎ GÖRÜŞMELER İÇİN KUDÜS’TE

Trump, Netanyahu’nun ziyaretinin akabinde CIA Yöneticisi John Ratcliffe’i Kudüs’e gönderdi. Ratcliffe, Netanyahu ve Mossad Başkanı David Barnea ile görüştü. Görüşmelerde atak dışı alternatifler ve gizli operasyonlar da değerlendirildi.

ABD, İsrail’in tek başına İran’ın nükleer altyapısına önemli ziyan veremeyeceği görüşünü uzun müddettir koruyor. Bu nedenle planlanan her senaryo, direkt yahut dolaylı Amerikan dayanağını gerektiriyor.

ABD ve İsrail yetkilileri, Mayıs başında başlayacak bir hava bombardımanı kampanyası üzerinde çalıştı. Bu kampanyanın birinci adımı, İran’ın kalan hava savunma sistemlerinin yok edilmesi olacaktı. Akabinde nükleer tesislere direkt hücumlar planlandı.

Ancak İran’ın yansısı kaçınılmaz görülüyor. İran Silahlı Kuvvetler Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri, 6 Nisan’da yaptığı açıklamada, “Egemenliğimize yönelik rastgele bir atağa güçlü ve ağır sonuçları olan bir karşılık vereceğiz” dedi.

Trump’ın diplomasi yolunu tercih etmesiyle İsrail’in atak planı rafa kalktı. Fakat müzakerelerin başarısız olması hâlinde askeri seçenek tekrar gündeme gelebilir. İsrail, komando operasyonunu büsbütün iptal etmedi; sırf hazırlık mühletinin uzunluğu nedeniyle erteledi.

Bölgedeki tüm gelişmeler, İran’ın uranyum stoklarına, müzakerelerin gidişatına ve Trump idaresinin yeni hamlelerine bağlı olarak şekillenecek.

New York Times