Dünya, uzay çöpü ortasında dönüyor! Çarpışma uyarısı…
Dünya adeta uzay çöplüğü içinde dönüyor.
Yörüngede çalışmayan uydu sayısı ve kırılmış kesim ölçüsü, faal uyduların sayısını büyük oranda geçmiş durumda.
Kessler sendromu riski artıyor
ESA, uzaydaki enkaz yoğunluğunun artmasının “Kessler sendromu” olarak bilinen zincirleme çarpışmaların önünü açabileceği ihtarında bulundu. Bu senaryoda, çarpışmalar sonucunda ortaya çıkan yeni kesimler diğer cisimlerle çarpışarak daha fazla enkaz oluşmasına yol açıyor ve süreç kendi kendini besleyerek devam ediyor.
Bilim beşerlerine nazaran, artık yeni enkaz oluşumunu önlemek kâfi değil. Yörüngedeki mevcut atıkların etkin halde temizlenmesi gerekiyor. Çünkü bu zincirleme parçalanmalar, birtakım yörüngeleri uzun vadede kullanılamaz hâle getirebilir.
130 milyondan fazla küçük kesim tespit edildi
ESA datalarına nazaran, Dünya yörüngesinde çapı 10 santimetreden büyük yaklaşık 54 bin obje bulunuyor. 1 ile 10 santimetre ortasındaki modül sayısının ise yaklaşık 1,2 milyon olduğu kestirim ediliyor. Ayrıyeten 1 milimetre ile 1 santimetre aralığında yaklaşık 130 milyon modül uzay çöpü yüksek süratle yörüngede dolaşıyor.
Bu kesimler her ne kadar küçük olsa da, Milletlerarası Uzay İstasyonu yahut Hubble Uzay Teleskobu üzere araçlara önemli hasar verebilecek potansiyele sahip.
Çarpışma dışında da parçalanma yaşanıyor
Uzaydaki objelerin yalnızca çarpışmalarla değil, patlamalar ya da uzun müddetli yıpranma üzere etkenlerle de parçalandığına dikkat çekiliyor. 2024 yılında gerçekleşen plansız 11 parçalanma olayı, tek başına 2.600’den fazla yeni çöp modülü oluşturdu.
Bu tıp olaylar denetim edilemediği için ortaya çıkan modüllerin yörüngeden çıkıp atmosfere girerek yanması da garanti edilemiyor.
Kontrollü girişlerde artış var
ESA, 2024 yılında yörüngeden denetimli biçimde çıkarılan roket ve uydu sayısının evvelki yıllara kıyasla arttığını, bu sistemin tesirli bir atık idaresi aracı olduğunu belirtiyor.
Ajansa nazaran, 2023 öncesine ilişkin standartlara nazaran, alçak Dünya yörüngesindeki roketlerin yaklaşık yüzde 90’ı 25 yıl içinde yörüngeden ayrılıyor. 2023’te ESA’nın benimsediği daha sıkı beş yıllık yeni standarda ise yüzde 80 oranında ahenk sağlandığı kaydedildi.
Küresel iş birliği şart
ESA uzmanları, bu olumlu gelişmelere karşın, yörüngedeki çöplerin temizlenmesi ve gelecekteki risklerin azaltılması için global çapta iş birliğinin koşul olduğunu vurguluyor. Aksi hâlde, insanlık için vazgeçilmez kıymetteki yörünge alanlarının kullanımı tehlikeye girebilir.
ScienceAlert, TRTHaber
