Avrupa yeniden silahlanıyor, Türkiye ile ilişkiler gelişiyor
Polonya Başbakanı Donald Tusk’ın Avrupa’nın savunma kabiliyetlerini güçlendirmesi ve ABD’ye olan bağımlılığını azaltması istikametindeki daveti, Avrupa’nın kendini savunmaya yetebilecek güce sahip olup olmadığı sorusunu gündeme getirirken Polonyalı önderin yarın yapacağı ziyaret, Avrupa’nın savunma açığını kapatmak için Türkiye ile işbirliğinin gelişmesine önayak olabilir.
Tusk, 3 Mart’ta İngiltere’nin başşehri Londra’nın konut sahipliği yaptığı Ukrayna bahisli tepeye gitmeden evvel yaptığı açıklamada, “500 milyon Avrupalının kendilerini 140 milyon Rus’tan korumak için 300 milyon Amerikalıya bağımlı olmasının, bir paradoks olduğunu” söz etti.
Avrupa’nın savunma kabiliyetlerini güçlendirmesi ve ABD’ye olan bağımlılığını azaltması tarafında davet yapan Tusk, “Bugün Avrupa’da eksik olan bir şey varsa bu, ekonomik yahut demografik güç değil. Avrupa bugün global bir güç olduğu inancından mahrum.” diye konuştu.
Tusk, Ukrayna dahil Avrupa’nın 2,6 milyon askerden oluşan birleşik gücünün ABD, Çin ve Rusya’nın askerinden daha fazla olduğuna dikkati çekerek Avrupa ülkelerini kendi güvenlikleri için daha fazla sorumluluk almaya çağırdı.
Donald Trump idaresiyle ABD’de Avrupa’ya yönelik değişen tavrın peşi sıra gelen bu açıklamalar, Avrupa gündemini bir müddettir meşgul eden “kendi kendine yetebilirlik ve özerklik” konusunu tekrar alevlendirdi.
Avrupa, yüzde 2’lik amacın altında
NATO’nun müttefiklerin gayrisafi yurtiçi hasılalarının (GSYİH) yüzde 2’sini savunma harcamalarına ayırması talebi, birçok Avrupa ülkesinde karşılık bulmuyor.
Avrupa Savunma Ajansının (EDA) verilerine göre Avrupa Birliği (AB) ülkeleri, 2024’de toplu olarak GSYİH’lerinin yüzde 1,9’unu savunmaya harcadı.
NATO’nun 2024 yılı iddialarına nazaran ise Avrupa ülkelerinin savunma harcamalarının GSYİH’ye oranı yüzde 2,2 civarı lakin bu sayıya, AB üyesi olmayan İngiltere ve Türkiye de dahil edildiği için AB için oranın daha düşük olduğu bedellendiriliyor.
AB ülkeleri ortasında en fazla harcama yapanlar ortasında Yunanistan, Polonya, Estonya ve Letonya yer alırken İrlanda, Lüksemburg ve Malta üzere ülkeler ise acil güvenlik tehditlerinin olmamasını münasebet göstererek yüzde 1’in altında harcama yapıyor.
AB’nin “en büyük güçleri olarak” addedilen Almanya (yüzde 1,52), Fransa (yüzde 2,26), İtalya (yüzde 1,61) ve İspanya (yüzde 1,51) beklentiyi karşılamıyor.
Avrupa kendini yine silahlandırıyor, Türkiye ile ilgiler gelişiyor
Bir yandan NATO’nun en fazla savunma yapan ülkelerinden ABD’nin başkanı Trump, Avrupa’ya savunma harcamalarını artırmaları, aksi halde Washington’ın muhafazası olmayacağı ikazında bulunurken öbür yandan ekonomik sıkıntılarla boğuşan Avrupa, bunun bir yolunu bulmaya çalışıyor.
AB Komitesi, duyurduğu 800 milyar avroluk savunma harcamalarını artırarak bölgenin yine silahlandırmasını amaçlayan “Rearm Europe” planıyla üye ülkelere yapacakları savunma harcamalarına mali kurallarda esneklik tanınması ve fonlar sağlanmasını planlıyor.
Trump’ın Avrupa’ya yönelik tavrı karşısında hem ekonomik hem savunma alanında yeni ortaklar arama yahut var olanları geliştirme arayışına giren AB, bu doğrultuda Birlik üyesi olmayan “fikirdaş ülkelerle” diyaloğu canlandırdı.
Tusk’ın yarın yapacağı ziyaretin de bu işbirliğinin önünü açacak nitelikte olması ve yapacağı görüşmelerde, Türkiye’nin Avrupa’nın güvenlik mimarisinde nasıl daha fazla rol oynayabileceği konusunun ele alınacağı öngörülüyor.
“Varşova muhtemelen savunma alanında Türkiye uzun vadeli işbirliği arayışında”
Merkezi Polonya’da bulunan fikir kuruluşu Türkiye Araştırmaları Enstitüsünün Kurucu Lideri Dr. Karolina Wanda Olszowska, AA muhabirine yaptığı yazılı açıklamada, Tusk’ın ziyaretinin, Varşova ve Ankara hükümetlerinin iki ülke ortasında daha yakın işbirliğinin potansiyel yararlarının farkında olduğunu gösterdiğini tabir etti.
Polonya ve Türkiye’nin çıkarlarının birbirine zıt olmadığını belirten Olszowska, “Her iki ülke de bölgesel ve global güvenlik konusunda güçlü bir kararlılığı paylaşmaktadır. Bu ziyaret, her iki ortağın stratejik potansiyelini kabul etmek ve ortalarındaki işbirliğinin daha inançlı bir Avrupa’ya katkıda bulunabileceğini vurgulamak için bir fırsat sunuyor üzere görünüyor.” değerlendirmesinde bulundu.
Karolina Wanda Olszowska, görüşmenin, Polonya’nın AB-Türkiye ortasındaki savunma işbirliğinin geliştirilmesi konusunda “köprü vazifesi” görmeye istekli olduğunu gösterdiğini belirterek “Ukrayna’da geniş çaplı savaşın patlak vermesinden bu yana Polonya güvenlik bahislerine büyük ehemmiyet vermekte, faal olarak ortaklar aramakta ve Türkiye’nin savunma endüstrisini yakından izlemektedir. Varşova muhtemelen savunma alanında Türkiye ile uzun vadeli işbirliği arayışında.” sözlerini kullandı.
“Avrupa’nın savunmada ABD’den stratejik özerklik kazanması zor”
Avrupa’nın savunmada ABD’den stratejik özerklik kazanmasına yönelik tartışmaların uzun yıllardır sürdüğüne işaret eden Olszowska, “Savunmada stratejik özerklik Avrupa için mümkün olsa da kısa vadede bunu başarmak sıkıntı görünüyor. En büyük zorluklardan biri farklı çıkarlara, güvenlik perspektiflerine ve savunma yatırımlarına yönelik toplumsal tavırlara sahip ülkelerin bir ortaya getirilmiş olmasıdır.” değerlendirmesini yaptı.
Olszowska, “Stratejik özerklik uzun vadede uygulanabilir bir kavramdır fakat bunun hayata geçirilmesi, tüm Avrupalı ortakların kıymetli bir taahhütte bulunmasını gerektirecektir.” görüşünü paylaştı.
ABD’nin Ukrayna’ya askeri yardımları askıya almasının akabinde AB’nin bu boşluğu doldurup dolduramayacağının, sahip olunan askeri kabiliyetler, mali kaynaklar, savunma üretimi ve siyasi iradeyle alakalı olduğunu aktaran Olszowska, öte yandan Ukrayna’ya savaşın başından bu yana en fazla askeri yardım sağlayan ABD’nin ölçeğinde takviyenin karşılanmasının güç olacağını da kelamlarına ekledi.
Olszowska, “Avrupa’nın silah üretimi kesimli ve büyük ölçekli savaşa uygun değil. Kısa vadede AB, Amerikan yardımlarının kaybını telafi etmek için kâfi mühimmat ve ağır teçhizat tedarik edemez.” değerlendirmesinde bulunarak mühimmat açığının Türkiye ve Güney Kore üzere ülkelerden silah satın alınmasıyla kapatılabileceğini belirtti.
AA
