Gazze batığında, 1100 yıllık zeytin çekirdekleri
Akdeniz Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Kültür Varlıkları Müdafaa ve Tamir Kısım Lideri Doç. Dr. Hakan Öniz, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın ‘Geleceğe Miras Projesi’ kapsamında 2024 yılında Antalya’nın Kaş ilçesi açıklarındaki Besmi Adası’nın yaklaşık 45-50 metre derinliklerinde su altı hafriyat çalışmalarına başladıklarını belirtti.
Bakanlığın Kemer ilçesinde çalışmalarını yürüttüğü Su Altı Arkeoloji Müzesi kapsamında birkaç su altı hafriyatını birlikte yürüttüklerini aktaran Doç. Dr. Öniz, böylelikle hem bilimsel çalışmaların gerçekleştirildiğini hem de çıkarılan yapıtların bu müzede sergilenmesinin amaçlandığını söyledi. 12 ay boyunca hafriyat çalışmalarını yürütebildiklerini de vurgulayan Doç. Dr. Öniz, bu kapsamda Kaş ilçesindeki Besmi Adası’nda bulunan batıkta da bir çalışma başlattıklarını söyledi. Bu batığın bilinen ve turizme açık bir batık olduğunu kaydeden Doç. Dr. Öniz, çok derinlerde olması nedeniyle herkesin dalabileceği bir batık olmadığını belirtti. Doç. Dr. Öniz, “Çalışmalarımızı batıkta bulunan M.S. 9-10’uncu yüzyıla ilişkin 1100 yaşındaki amforalara yönelik gerçekleştirdik” dedi.
‘FİLİSTİN BATIĞI OLDUĞUNU SAPTADIK’
Yaptıkları çalışmalarda batığın, Filistin’in Gazze kıyılarından yola çıkan zeytinyağı yüklü bir gemi olduğunu belirlediklerini anlatan Doç. Dr. Öniz, şunları söyledi:
“Günümüzden 1100 sene evvel o bölge zeytin üretiminde bilinen bir bölgeydi. Doğal maalesef şu an Gazze deyince aklımıza daha negatif şeyler geliyor fakat inşallah bu da düzelecektir. Çalışmalar yürüttüğümüz bu gemi, Gazze’den amforalara yüklenen zeytinyağı ile şimdi bilmediğimiz bir noktaya taşınırken Kaş açıklarında fırtınaya yakalanıyor. Oradaki bir küçük kayalığa ya da küçük bir adaya çarparak batıyor. Batık hem çok derinlerde olması hem de içindeki yüküyle epey değişikti. Zeytinyağı ve şarap eski çağda gemilerin taşıdığı şeylerdi. Lakin bir amforanın içinden çıkanlar çok dikkat cazipti.”
Antik çağda her bölgeye ilişkin amforaların farklı özellikler taşıdığını vurgulayan Doç. Dr. Öniz, bu batığın Filistin’den yola çıkan bir gemi olduğunu da içindeki amforaların tipolojisinden anladıklarını kaydetti.
TÜRKİYE’DE BİRİNCİ DEFA RASTLANDI
Amforaların birinde rastladıkları buluntuların kendilerini çok heyecanlandırdığını söyleyen Doç. Dr. Öniz, “Varlığı bilinmesine rağmen amforalarda şimdiye kadar hiç görmediğimiz, dünyada ise birkaç örneğini okuduğumuz bu buluntular Türkiye’de bir birinci oldu” dedi. Batıktaki amforaları su altı robotlarını da kullanarak yüzeye çıkardıklarını söz eden Doç. Dr. Öniz, “Son 1 yıldır derin sulara inen robotlarla su altı kazılarını uygulamaya başladık. Robotların yardımıyla çıkartmış olduğumuz amforalardan bir adedinden zeytin, daha doğrusu zeytin çekirdekleri bulundu” diye konuştu.
ANTİK ÇAĞDA GEMİCİLERİN VAZGEÇİLMEZ YİYECEĞİ
Antik çağda gemilerle taşınan en değerli yüklerin zeytinyağı, şarap ve zeytin olduğunu hatırlatan Doç. Dr. Öniz, “Tunç Çağı’ndan beri yaklaşık 5 bin yıldır Akdeniz’de gemicilerin değişmez yiyeceği zeytin olmuştur” dedi. Gemicilerin aylar süren seyahatte bozulmayan yiyeceklere gereksinimi olduğunu anlatan Doç. Dr. Öniz, şöyle devam etti:
“Amforalara konulan zeytin, deniz suyu içerisinde bir haftada yiyecek hale gelir ve bozulmadan aylarca kalır. Bu nedenle vazgeçilmez yiyeceklerdendir. Ayrıyeten gemilerde canlı hayvan ve buğday taşıdıklarını, gemideki değirmenlerde un haline getirilip ekmek yapıldığını da biliyoruz.”
Türkiye’deki su altı çalışmalarının büyük kısmının Akdeniz Üniversitesi tarafından yürütüldüğünü de vurgulayan Doç. Dr. Öniz, zeytin çekirdeklerinin Türkiye kıyılarında karşılaştıkları birinci buluntu olduğunu vurguladı. Doç. Dr. Öniz, buluntuların Kemer’de Kültür ve Turizm Bakanlığının temelini atmak üzere olduğu Akdeniz Su Arkeoloji Müzesi’nde sergileneceğini kelamlarına ekledi.
DHA
