Mehmet Emin Saraç kimdir?

Mehmet Emin Saraç üstadımıza, babası Mustafa Efendi Hazretleri birileri görüp şikâyet etmesin diye öteki kardeşleri ile birlikte gece yatağından kaldırıp Kur’an’ı Kerim’i ezberletmiş, 10-15 yaşlarına geldiğinde İstanbul’a ilim tahsiline göndermiştir. Fatih’te Üçbaş Medresesi’nde, konutu barkı olmayan âlimlerle, ilim ve fikir adamları ile kalmıştır. Bu esnada Ali Haydar Efendi’den İsmet Garibullah Tekkesi’nde, Fatih Camii imamı Ömer Efendi ile Fatih Camiii baş kayyımı Süleyman Efendi’den dersler okumuştur.

Hocamız Fatih dersiamlarından Hüsrev Efendi’den yasak periyotta Fatih Camiii’nde hünkâr mahfilinde ders okurken jandarmaya yakalanmamak için arkadaşlarından birini nöbetçi bıraktıklarından bahsederdi. En başta hocamızın babası olmak üzere üstte isimleri mezkur üstadların Hocaefendi’ye özel bir ilgi gösterdiklerini söylemek mübalağa olmasa gerektir. Hocamızın üzerinde en fazla etki bırakan hocaları bunlar dışında ayaklı kütüphane diye bilinen Gümülcineli Mustafa Efendi’dir.

Hocamızın bize anlattığına nazaran Gümülcineli Mustafa Efendi medreseler kapatılınca sokağa atılan âlimlerdendir. Hiç konutu olmayan bu zat-ı sayın Fatih Camiii’nde, birtakım medreselerde ve kimi talebelerinin konutlarında kalırmış. Fatih Kütüphanesi’nde bulunan on bin civarında yazma yapıtı iki sefer okuduğundan bahsederdi Mehmet Emin Saraç Hocamız. Bir seferinde Hocamız Gümülcineli Mustafa Efendi ile yürüyerek Fatih’ten Kasımpaşa’da bulunan Piyale Paşa Camiii’ne gittiklerini ve Mescidinin harabe dönmüş, mezbelelik hâlini görünce çok üzüldüklerini anlatmıştı.

Yurt dışına çıktı

1940-1950 ortası İstanbul’da büyük bir iştiyakla derslerine devam ettiği üstadlarının teşviki ile olsa gerek Hocamız Türkiye ortamında sağlam bir tahsil yapamayacağına kâni olduğundan evvel Bağdat’a gitmek için bir teşebbüsü olmuş, Güneydoğu’da sona kadar gitmiş lakin çıkmaya muvaffak olamamış, orada bir saygıdeğer zatın konuğu olmuştur.

Bağdat’a gidemeyince Mısır’a gitmeye karar vermişti. Fakat pasaport vize vs. pek çok problemlerle karşılaşmış, Allah’ın lütfu sayesinde hiç beklemediği bir kişi tarafında işleri hallolmuş ve Mısır’a gitmeye muvaffak olmuştur. Ali Haydar Efendi, Hocamızı Mısır’a uğurlarken orada bulunan tekke ve tarikatların cazibesine kapılmamasını ve günde bir cüz Kur’an tilavet etmesini ve derslerine çok çalışmasını tavsiye buyurmuşlardır.

Mısır’a gittiğinde Ezher’in lise kısmına kayıt yaptırmıştı. Ezher hocaları Türkiye’den gelen bu küçük talebenin hafız olduğunu görünce çok şaşırmışlar. Çünkü onlar yeni Türkiye’de İslâmî bedellerin büsbütün yok olduğunu düşünüyorlardı. Birinci kez saygıdeğer Hocamız ile bunun bu türlü olmadığını anlamış oldular.

Ezher Üniversitesi’ne devam ederken Mısır’a hicret eden Şeyhülislâm Mustafa Sabri Efendi ile büyük muhaddis, fakih, müfessir Mehmet Zahid Kevserî’nin derslerine devam etmeyi ihmal etmemiştir. Orada Osmanlı hanedan mensupları ile de temasları olmuştur.

İstanbul’a döndü

Zor ve meşakkatli gurbet yıllarından sonra İstanbul’a döndüğünde diploması geçersiz sayıldığından resmi olarak vazife alması mümkün olmadığından farklı alanlara yönelmişti. Bir orta Ankara’da arşivde çalışması teklif edildiğinde kabul eder üzere olmuş fakat sonra “Emin, sen bunun için mi okudun?” diyerek bu teklifi reddetmiştir. Gerek saygıdeğer babası gerek İstanbul’da ders okuduğu hocaları gerekse Mısır’da karşılaştığı üstatlarının Hocamıza özel ilgi göstermeleri, Hocamızı bu manevî sorumluluğu üstlenmeye sevk etmiştir.

Hocaefendi ile tanışmam

Benim Hocaefendi ile tanışmam 1991 yılına tekabül eder. Marmara İlahiyat Fakültesi’ne başladığımız sene Amasya’dan çok sevdiğim Mehmet Yüksek Hocam bana bir yazı vererek Fatih Camii’ne gitmemi ve kesinlikle Hocaefendi ile görüşmemi tavsiye etmişti. Biz de Prof. Dr. Ali Bulut Hoca ile bir cumartesi günü Fatih Camii’ne gittik. Hocaefendi ile görüştük. Geride müezzin odasının önünde bulunurdu o vakitler. Daha birinci görüşmede bizi o denli bir tesir altında bıraktı ki kendimizi kadim İslâm kültür ve ilimlerine sahip çıkmaya ömrünü vakfedecek bir halet-i ruhiyeye bürünmüş bir hâlde bulduk.

Namazdan sonra elimizden tuttu. Bizi Fatih Camii’nin Fevzipaşa çıkışına kadar götürdü. Hocamızın talebelerine tahsis ettiği konutun yerini tanım ederek onlarla görüşmemizi ve istersek meskene yerleşebileceğimizi söylediğinde doğrusu çok heyecanlanmıştık. Hocamızın talebeleri için tahsis ettiği konuta gittik. Orada Hocamızın talebeleri ile konuştuk ve çabucak eşyalarımızı getirip meskene yerleştik. Konutta on arkadaş kalıyordu. Hafız Osman Şahin, Dr. Yüksel Selman, Kadir Öztürk, Sadettin Ekici, Prof. Dr. Abdülhamit Tüfekçi, Ahmet Dilek, Şükrü Küçük, Zafer Durmuş, biz geldiğimizde Hocamızın dersine devam eden arkadaşlarımızdandı.

Vakit uygun olduğunda kesinlikle dersler Fatih Camii’nde müezzin mahfilinde olurdu. Dersler bazen 18.00’de başlar, akşam namazına kadar devam ederdi. Yaz tatillerinde ise derslerimiz saat 10:00’da başlar öğlen namazına kadar sürerdi. Hocamızın hedefi dersleri namaz vakitlerine denk getirerek bizleri, mescitte cemaatle namaza alıştırmaktı.

Bazı hatıralar

Bir gün Vefa’da bu gün İlim Yayma Cemiyeti’nin yurdu olan Ekmekçizade Medresesi’nde dersi yaptıktan sonra Hocaefendi, bize Vefa Bozacısı’ndan boza ısmarladı. Vefa Bozacısı’nın sahibini rahmetle yad etti. Cumhuriyetin birinci yıllarında çabucak bozacının yanında yer alan küçük camii bir gayrimüslime satılmış. O da camiyi at ahırına çevirmiş. Vefa Bozacısı’nın sahibi merhum İsmail Efendi, bu camiyi, o gayrimüslimden satın alarak tekrar mescide dönüştürmüş.

O gün Süleymaniye Camii’ne gittik. Yolda gördüğümüz tarihî eserler, eski meskenler hakkında bizlere daima bir şeyler anlattı. Şehzadebaşı’ndan Fatih’e dönerken eski sinemaların yanından geçiyorduk. Ali Haydar Efendi’nin kendisine söylediği, “Buralara girenler, kahvehanelerde taburelere oturan bireyler ilmin zevkini asla alamaz.” kelamını bize hatırlatmıştı. Hocaefendi hocaların, ilim talebelerinin kahvehanelere gitmelerini, kısa kollu tişört giymelerini hiç tasvip etmezdi.

Derslere kıymet verirdi

Haftanın cuma günü hariç her günü dersimiz olurdu. Lakin Hocaefendi’nin cuma günü başka talebelere dersi olurdu. Nureddin Yıldız, Fatih Kaya, Muhammet Beyefendiler, Ahmet Hamdi Yıldırım ve Ahmet Yüksek Cuma sabahı Sahih-i Buharî dersine iştirak eden arkadaşlarımız idi.

Hocamız için dersler çok mühimdir. Biz, Hocaefendi’nin derse gelmediğini katiyetle görmedik. Ailesi ile birlikte yazın tatile gitmediğini, onları gönderip ders için kaldığı herkesin malumudur. Orta ara milletlerarası ilmî toplantılar için yurtdışına giderdi. Çoğunlukla program bitmeden bir iki gün içinde dönerdi. “Ee çocuklar toplantılar bitince seyahat, yeme içme faslına kalamadım” kederi. Bunun sebebi üstte bahsettiğimiz üzere üzerine yüklenen ağır yükün sorumluluğu idi. Devamlı olarak “Ee çocuklar ne idelim, iş başa düştü.” sıkıntısı.

Yazları on gün memlekete gitmemize müsaade verirdi. Memlekete gidecek arkadaşlara orada bulunan yaşlı, salih zevatı kesinlikle ziyaret etmelerini, namazları mescitte kılmalarını ve cumaları vaaz etmelerini tavsiye ederdi. Biz de Ali Bulut Hoca ile memleketimize döndüğümüzde Hocamızın tavsiyesi üzere cuma günü Orta Camii’de vaaz etmek için Vezirköprü müftüsüne gitmiştik.

Hadis okuttu

1991 yılından vefatına kadar daima etrafında bulunduğum saygıdeğer Hocamız kendisi hadis kitapları okuturdu. Biz geldiğimizde Sahih-i Buharî’ye yeni başlamıştı. Onu itmam ettikten sonra Abdulfettah Ebu Gudde Hocamızın tavsiyesi üzerine Sünen İbni Mâce’yi okuttu. Ardından Sünen-i Nesaî, Sahih-i Müslim, Tirmizî ve Sünen Ebi Davud’u okuttu. Derse başlamadan evvel kesinlikle bir sayfa Kur’an tilavet edilirdi. Evvel kendisi okur sonra sağdan her arkadaşa bir iki hadis okuturdu. “Hepimiz, burada Resulullah’a salat-ü selam getiriyoruz” kederi.

Tefsir ve ulumu’l-Kur’an derslerini Hocamızın manevî evladı sayılacak kadar sevdiği Hamdi Arslan Hocamız’a tevdi etmişti. Ben, Hocaefendi’nin riasetinde Hamdi Arslan Hocamızdan Nesefi Tefsiri, Ebussuud Efendi’nin tefsirinden Maide Suresi’ni, Tahiru’l Cezâirî’nin Ulumu’l Kur’an’a dair yazdığı yapıtını okudum. Hadis ve ilimlerine dair hocamızın çok sevdiği bir öbür talebesi Prof. Dr. Halil İbrahim Kutlay Hocamızdan Nuhbetu’l Fiker, İbni Salah’tan Mukaddime, Nureddin Itır Hocamızın hadis yordamına dair yapıtını okuduk. Abdullah Siraceddin Efendi’nin Risaleyi Beygûniye şerhini okuduk.

Bir öteki örnek de şudur: 1995 yılında Hüseyin Atay, Hasan Elik, Yaşar Nuri Öztürk vb. birtakım ilahiyat hocaları tarafından yazılan ve “İslâm Gerçeği” adıyla basılan kitabı görünce Hocaefendi çok kızmış ve tâ öğrencilikten tanıdığı, Dersiam Hüsrev Efendi’den birlikte ders okuduğu Hüseyin Atay’a tevbe etmesi ve kitaptan teberri etmesi için mektup yazmıştır. Yeniden Hasan Elik ile Kâbe’de bir vesile ile karşılaştığında yüzüne karşı tevbe etmesi ve o kitaptan teberri etmesi gerektiğini söylemiştir.

Dikkatini çekmiş

Mehmet Emin Saraç Hocamız ile ilgili yazıyı tamamlamadan onun bir tarafına daha dikkat çekmek isterim. 1940- 1950 yılları ortasında İstanbul’da, Üçbaş Medresesi’nin bir odasında ikamet ederken başka odalarda ikamet eden üstadlardan bilhassa bir tanesi Hocamızın dikkatini çekmiştir. O zat-ı saygıdeğer Galatasaray ve Vefa Liselerinde ideoloji hocalığı yapmış olan Fransızca ve Arapçayı şiir yazabilecek düzeyde âlâ bilen Muallim Mahmud Cevdet Bey’dir.

Hocamız, medresede kalırken bu zatın neşrettiği- tahminen birinci İslâmcı mecmua sayılabilecek “Doğan Güneş” mecmuasının elden dağıtımını yaptıklarından bahsetmişti. Hatta Mahmud Cevdet Bey’in medresede yatakları kaldırıp kendisini “Medrese-i Yusufiye” olan hapishane hayatına alıştırdığını söylemişti.

Bu zat yazdıkları yüzünden mahpusa atılmış, Bakırköy Akıl Hastanesi’nde doktor bir öğrencisi tarafından kaçmasına imkân sağlanmış, oradan bir güzergâhı takip ederek evvel Halep, oradan da Şam’a kaçmayı başarmıştır. Bilahare Medine-i Müneverre’ye giden Mahmud Cevdet Bey Medine’de uzun yıllar Beşirağa Medresesi’nde kalmıştır.

Kaynak: İrfanDunyamiz.com