590 milyon ışık yılı uzakta ‘kusursuz Einstein halkası’ keşfedildi!

Einstein halkası, uzaktaki bir gökadanın ışığının, önünde bulunan devasa bir kütlenin kütleçekimi nedeniyle bükülmesi sonucu halka halinde görünmesiyle oluşan bir astronomi fenomenidir. Bu olay, Albert Einstein‘ın genel görelilik teorisi kapsamında açıklanan kütleçekimsel mercekleme tesirinin bir sonucudur.

Max Planck Astrofizik Enstitüsü‘nden Conor O’Riordan, keşfin değerini şu sözlerle vurguladı:
“Tüm güçlü mercekler azdır ve bilimsel açıdan son derece kıymetlidir. Lakin bu örnek, Dünya’ya yakınlığı ve harika simetrisiyle daha da özel.”

DAİRESEL IŞIK NASIL OLUŞTU?

• Keşfedilen Einstein halkası, NGC 6505 galaksisinin önünde bulunan ve 4.42 milyar ışık yılı uzaklıktaki öbür bir gökadadan gelen ışığın bükülmesiyle meydana geldi.
• Bu gökadaların uzaydaki baht yapıtı hizalanması, ışığın kusursuz bir halka halinde görünmesini sağladı.
• Halkanın üzerinde görülen dört parlak nokta, uzaktaki galaksinin tekrar eden görüntüleri olarak kaydedildi.

KEŞFİN NADİRLİĞİ

• Bu kadar kusursuz bir Einstein halkasının keşfedilme mümkünlüğü sırf %0.05 olarak hesaplandı.
• Ayrıca, bu cinsten Dünya’ya bu kadar yakın uzaklıkta keşfedilen sadece beş Einstein halkası bulunuyor.

EUCLID TELESKOBU’NUN BAŞARISI

NGC 6505 galaksisi, birinci olarak 1884 yılında keşfedilmişti. Lakin etrafındaki bu Einstein halkası bugüne kadar hiç fark edilmemişti. Bu keşif, Euclid uzay teleskopunun, daha evvel tekraren incelenmiş gökadalar üzerinde bile yeni sırlar ortaya çıkarabileceğini gösterdi.

ESA’dan Valeria Pettorino, teleskopun potansiyeline şu sözlerle dikkat çekti:
“Bu keşif, Euclid’in inanılmaz kapasitesini kanıtlıyor. Daha evvel tekraren incelenmiş gökadalarda bile yepisyeni buluşlar yapabiliyoruz.”

EUCLID’İN VAZİFESİ: KARANLIK UNSUR VE ENERJİ

• Euclid uzay teleskopu, 2023 yılında ESA tarafından karanlık madde ve karanlık enerji haritası çıkarmak maksadıyla fırlatıldı.
• Kütleçekimsel merceklenme olaylarını gözlemleyerek, kainatın büyük ölçekli yapısını ve görünmez bileşenlerini araştırmayı hedefliyor.
• Bu keşif, Euclid’in ilk müşahedeleri sırasında ortaya çıktı ve teleskopun bilim dünyasına katkılarının daha başlangıç etabında olduğunu gösterdi.

YENİ İSİM ÖNERİSİ: BRUNO ALTIERI HALKASI

Keşfi birinci fark eden kişi, Euclid teleskopunun 2023’teki test bilgilerini inceleyen ESA gökbilimcisi Bruno Altieri oldu. Araştırmacılar, bu eşsiz Einstein halkasının “Bruno Altieri Halkası” olarak isimlendirilmesini önerdi.

Altieri, keşfin heyecanını şu sözlerle paylaştı:
“İlk müşahedede bile bu halkayı görebiliyordum. Lakin Euclid daha fazla bilgi topladıkça, büsbütün kusursuz bir Einstein halkası ortaya çıktı. Hayatım boyunca kütleçekimsel merceklenmeye ilgi duymuş biri olarak bu keşif beni büyüledi.”

BİLİMSEL YAYIN

Bu kıymetli keşif, Astronomy & Astrophysics mecmuasında yayımlandı. Bilim insanları, önümüzdeki yıllarda bu cins müşahedelerin, evrenin karanlık yapısını anlamada büyük katkılar sağlayacağını belirtiyor.

Sözcü